Niewiele ponad godzinę drogi od polskiej granicy, nad brzegiem Niemna i Wilii, dumnie wznosi się średniowieczny ceglany zamek – najstarsza murowana warownia Litwy
Jest to miejsce, w którym historia spotyka się z kulturą, a turyści z Polski mogą odkrywać bogatą litewską tradycję w przystępnej, nowoczesnej formie.
Zamek jest ciągle rekonstruowany. Z powodu zawirowań dziejowych i sił przyrody uległ zniszczeniu. Została tylko jedna baszta i fragmenty drugiej oraz mury. Teraz w odrestaurowanej baszcie działa oddział Muzeum Miejskiego Kowna, gdzie można poznać fascynującą historię tego miejsca i jego powiązania z dziejami Litwy.
Świadek burzliwej historii
Zamek w Kownie (lit. Kauno Pilis – https://kaunomuziejus.lt/) jest jednym z najcenniejszych zabytków Litwy i najważniejszych miejsc, które powinny odwiedzić każdego miłośnika historii podróżującego przez region. Powstał w drugiej połowie XIV wieku jako kluczowa warownia obronna przeciwko atakom Krzyżaków. Zbudowano go na planie nieregularnego czworoboku z odstępami murów, co stanowiło o jego wyjątkowości.
Budowla jest prawdziwym świadkiem burzliwych dziejów Litwy. Był nie tylko pierwszym kamiennym zamkiem na Litwie, ale zarazem jednym z ważniejszych punktów obronnych w systemie fortyfikacji państwa litewskiego.
Był kilkakrotnie niszczony i odbudowywany, a w XVI wieku stracił militarne znaczenie, popadając w ruinę. W XVII wieku została częściowo zniszczona przez powodzie i działania wojenne, a przez wieki pełniła różne funkcje – od magazynu po więzienie.
W rezultacie do początków XX wieku zachowało się w około 1/3 swojej oryginalnej zabudowy, w tym wspomniana baszta i części murów, które do dziś budzą podziw. Po pierwszej wojnie światowej i po odzyskaniu przez Litwę niepodległości rozpoczęto prace rekonstrukcyjne, przywracając mu dawną świetność. Dziś odrestaurowany zamek stanowi jedno z najbardziej malowniczych i symbolicznych miejsc Kowna.
Zamek ma także polskie akcenty. Uważa się, że budowlę tę Adam Mickiewicz umieścił w „Konradzie Wallenrodzie”. Wszak dzieło to powstawało właśnie w Kownie. Kowieński Zamek odwiedzali również polscy władcy – Jagiellonowie, którzy zasiadali na tronie w Krakowie. Ciekawostką jest, że Zygmunt August podarował go swojej żonie, Barbarze Radziwiłłównie.
Fot. Leszek Nowak
Muzeum w Zamku w Kownie – podróż w czasie
W odrestaurowanej wieży zamkowej mieści się dziś oddział Muzeum Miejskiego Kowna. Stałe ekspozycje pozwalają zanurzyć się w pełną przygód przeszłość zamku i regionu. Prezentowane są m.in. fascynujące ekspozycje archeologiczne, historyczne i multimedialne.
Wystawa archeologiczna pokazuje znaleziska z terenu zamku, w tym średniowieczną broń, ceramikę i przedmioty codziennego użytku. Odnoszą się do kluczowych wydarzeń w jego historii, jak legendarne oblężenie z 1362 roku, kiedy wojska krzyżackie zniszczyły pierwszy zamek. Oglądać można także resztki dawnych murów. Ekspozycja pozwala to poczuć klimat życia w dawnym Kownie i zrozumieć historyczne przemiany miasta.
Zwiedzając Zamek w Kownie i jego muzealną ekspozycję, możesz przenieść się w świat dawnych codziennych czynności i poznać, jak wyglądało życie mieszkańców średniowiecznego grodu. Pozwala to lepiej zrozumieć realia życia na zamku oraz funkcjonowanie społeczności wieków średnich.
Są to autentyczne i zrekonstruowane przedmioty wykorzystywane podczas gotowania, pracy w gospodarstwie i obróbki surowców – m.in. gliniane garnki, żelazne haczyki, noże, łyżki, klucze, żarna i drobne narzędzia rzemieślnicze. Część z nich została wydobyta podczas archeologicznych badań prowadzonych na terenie zamku.
Eksponowane są także przedmioty codziennego użytku, takie jak fragmenty naczyń, ozdoby, elementy odzieży, a także narzędzia rolnicze, które prezentują życie dawnych mieszkańców Kowna. Możliwe jest zobaczenie stanowisk rzemieślniczych oraz prostych narzędzi do wyplatania, obróbki drewna, pracy z metalem i produkcji codziennych przedmiotów.
Zamek w Kownie, będący ważnym ośrodkiem historycznym i kulturalnym, regularnie organizuje wystawy czasowe, które przyciągają zarówno miłośników historii, jak i sztuki. Oprócz stałych ekspozycji muzealnych związanych ze średniowieczną historią zamku i regionu, w tym z dziejami Kowna i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Wystawy czasowe poszerzają ofertę kulturalną i edukacyjną, prezentując różnorodne tematy i dzieła artystyczne.
Kauno Pilis i Muzeum Miejskie Kowna angażują się w europejskie projekty współpracy, w tym w działaniach związanych ze Znakiem Dziedzictwa elektronicznego – prestiżowym kluczem chronionym miejscami dla tożsamości Europy i wartości.
Zamek współorganizuje także wystawy i wydarzenia kulturalne z wieloma miastami partnerskimi, m.in. z Lublinem w ramach regionalnego projektu „Re:Union”, mającego na celu uzyskanie dostępu do zaawansowanego dziedzictwa i rozszerzenia współpracy sieciowej. Obiekt należy do stowarzyszenia Zamków i Muzeów wokół Morza Bałtyckiego. Jest także członkiem Europejskiej Sieci Muzeów Historycznych.
Wydarzenia kulturalne i życie wokół Zamku w Kownie
Zamek w Kownie to nie tylko miejsce ważne dla historii Litwy – to także tętniące życiem centrum kulturalne. Tuż przy Zamku znajduje się amfiteatr, zbudowany w ramach środków współpracy transgranicznej z Polską.
Regularnie odbywają się tutaj imprezy kulturalne, jak festiwale historyczne i średniowieczne turnieje rycerskie. Organizowane są również koncerty i wydarzenia muzyczne. Na uwagę zasługują także rekonstrukcje historyczne, pokazy oraz warsztaty dla dzieci i dorosłych.
Dzięki bogatej i różnorodnej ofercie Zamek żyje swoim własnym intensywnym życiem przez cały rok. Wydarzenia pojawiają się tylko wśród mieszkańców miasta, jak i są poszukiwani przez klimat, który występuje w przypadku występowania oprawie.
Warto zwrócić także uwagę na samo położenie Zamku w Kownie i jego otoczenie. Jak wspomniano wcześniej, obiekt leży na stylu rzek Niemen i Wilia. W pobliżu znajdują się atrakcyjne tereny zielone i rekreacyjne. Jednym z nich jest Park Santakos – idealne miejsce na spacer i relaks. Nad samą Wilią biegnie promenada spacerowa, umożliwiająca podziwianie kowieńskiej Starówki.
Przed Zamkiem stoi monumentalna rzeźba – Pomnik Wojownika Wolności – „Pogoń”. Po drugiej stronie, w kierunku Starówki, stoi gotycki Kościół św. Jerzego. Dalej znajdują się inne ważne dla miasta zabytki sakralne.
Fot. Leszek Nowak
Zwiedzanie Zamku w Kownie
Zamek położony jest na końcu Starego Miasta, u ujścia rzek Wilii do Niemna, zaraz kowieńskiej Starówce. Przy obiekcie znajduje się przystanek komunikacji miejskiej „Kauno Pilis”. W pobliżu jest dostęp do płatnego parkingu, który jest bardzo popularny, szczególnie w sezonie. Z tego względu zwiedzane warto zaplanować w godzinach przedpołudniowych i od tego obiektu zacząć eksplorowanie Kowna.
Po wcześniejszym ustaleniu możliwe jest zwiedzanie z przewodnikiem w języku polskim. Dostępne jest także zwiedzanie z przewodnikiem w języku angielskim. Obiekt można obejrzeć także samodzielnie. Znajdują się tutaj informacje istotne także dla historii Polski oraz wspólnej historii polsko-litewskiej.
Zamek w Kownie cieszy się dużą popularnością wśród turystów. Według statystyk dostarczonych przez Muzeum Miejskie, w 2024 roku obiekt ten odwiedziło 1491 Polaków i była to pierwsza nacja. W 2023 roku odwiedzający z Polski uplasowali się tuż za Łotyszami. Oprócz tego Muzeum w Zamku w Kownie odwiedzane było chętnie przez Ukraińców, Niemców Brytyjczyków. Polacy dominują także wśród gości w pierwszym półroczu 2025 roku. Oznacza to, że obiekt ten jest popularny wśród naszych rodaków i warto wybrać się do Kowna i go odwiedzić.
Autor: Agnieszka Nowak i Leszek Nowak, www.travel2.pl i www.2ba.pl
