Ksiądz Jan Dzierżon (1811 ? 1906) ? Kopernik ula

Pisząc o pszczelarstwie nie sposób pominąć wielkiej osobowości, odkrywcy dzieworództwa, twórcy nowoczesnego pszczelarstwa ks. Jana Dzierżona. Żył od początku XIX wieku do pierwszych lat XX wieku. Przeważającą część swego życia spędził w dwóch wsiach, w podkluczborskich Łowkowicach (31 lat) gdzie się urodził i przeżył ostatnie lata oraz w Karłowicach koło Brzegu (49 lat).

Po krótkiej nauce w szkole wiejskiej w Łowkowicach przez jeden rok uczył się Jan Dzierżon w Byczynie, a potem w szkole elementarnej przy wrocławskiej katedrze. Z wyróżnieniem ukończył Gimnazjum św. Macieja we Wrocławiu i zapisał się na Wydział Teologiczny Uniwersytetu Wrocławskiego. Studia ukończył w 1833 roku, zaliczając poszczególne lata z bardzo dobrymi wynikami. Po krótkim alumnacie przyjął świecenia kapłańskie, a w marcu 1834 roku, jako wikary, znalazł się w parafii Siołkowice (w połowie drogi między Opolem a Brzegiem). Po roku został proboszczem w Karłowicach. Była to uboga parafia. W okresie Wiosny Ludów był najpopularniejszym pszczelarzem na Śląsku, właścicielem dużej pasieki i autorem licznych publikacji na tematy dotyczące pszczelarstwa. Został uznany za niepokornego księdza i w 1873 roku ekskomunika wykluczyła go ze społeczności wiernych. Kara ta spotkała go za opowiadanie się przeciwko nieomylności papieża oraz za koniecznością przeprowadzenia reform w Kościele. Za niepopularne tezy, które wygłaszał, został usunięty z Kościoła. Przez 30 lat nie usiłował niczego naprawiać. Dopiero w ostatnich 3 latach życia zaczął spotykać się z łowkowskim proboszczem. Powrót do Kościoła nastąpił pół roku przed śmiercią.
Ksiądz Jan Dzierżon przeszedł do historii nie jako niepokorny proboszcz Karłowic, ale jako wybitny uczony ? praktyk, badacz pszczół i propagator nowoczesnych metod ich hodowli. Pszczołami zajmował się ponad 90 lat. Już w pierwszych miesiącach pobytu w Karłowicach ksiądz Jan Dzierżon założył pasiekę z otrzymanych od ojca 12 uli pniowych. Z czasem rozwinął hodowlę pszczół do 400 uli, rozmieszczając je w 14 pasiekach.
Największym osiągnieciem badawczym księdza Jana Dzierżona było udowodnienie dzieworództwa pszczół. Wykazał, że królowa, czyli matka pszczela, składając jaja niezapłodnione daje początek życia trutniom, a jaja zapłodnione, pszczołom robotnicom (bez zapłodnienia nie ma życia). Bardzo dużo uwagi poświęcał budowie ula. Umierając, nie zasłużył na należny mu szacunek z racji niezwykłych odkryć w dziedzinie pszczelarstwa. Dopiero 50 lat później wykonano napis na płycie nagrobkowej: ?Tu spoczywa wielki uczony, twórca nowoczesnego pszczelarstwa, żarliwy patriota i obrońca polskiego ludu na Śląsku, ks. dr Jan Dzierżon".
Rozgorzały spory kim był ks. Jan Dzierżon ? Polakiem czy Niemcem? Z jego relacji wynika: ?Co się tyczy mojej narodowości, jestem oczywiście jak już samo nazwisko mówi, Polakiem z urodzenia, gdyż na Śląsku mówi się po polsku, a że od 10 roku życia znalazłem się we Wrocławiu i tam studiowałem, stałem się Niemcem z wykształcenia. Ale nauka nie zna granic ani narodowości."
W 1959 roku otwarto w Kluczborku Muzeum im. Jana Dzierżona. Zgromadzono tam około 1600 muzealiów: rękopisów, listów, dyplomów, medali, znaczków pszczelarskich, książek, relacji z gazet, fotografii rodzinnych, 16 medali. Znajdują się tam ule, meble, wawrzyny, popiersie Jana Dzierżona i jego portrety. Ciekawostką jest aleja lipowa posadzona w 1956 roku pomiędzy Łowkowicami a Maciejowem, nazwana jego imieniem.
Możemy być dumni, że tak blisko nas żył, działał niepośledni człowiek bardzo bliski sercu pszczelarzy, ale nie tylko.

Tekst opracowano na podstawie
książki ?Ksiądz Jan Dzierżon Kopernik ula"

Zofia Mogilnicka